Những
người phụ nữ có dáng ngồi chệch về một bên hoặc hơi gù về phía trước mồ hôi nhễ
nhại ước đẫm chiếc áo bạc màu, rách rưới. Họ đi chiếc xe đạp cà tàng, mang đôi giày bata bệt cũ, đội nón, bịt
khẩu trang kín mít. Không ai biết mặt mũi họ ra sao, chỉ biết rằng họ- những
người phụ nữ thu gom đồng nát về đêm ở thành phố Huế.
“Lặn
lội thân cò khi quãng vắng”
Giữa
đất kinh kỳ, 9h tối, những ánh điện cao áp đã chiếu sáng khắp các con phố của
thành phố Huế. Khi nhà nhà xum họp bên mái ấm gia đình thì cũng là lúc cuộc
sống mưu sinh của những nữ phu rác bắt đầu. Lấy đêm làm ngày, những nữ phu rác
này bắt đầu một hành trình kiếm tìm cuộc sống. Những ước mơ cháy bỏng của họ về
cuộc sống tương lai dần nặng trên đôi quang gánh, những chiếc xe đạp cà tang.
Nhưng đâu đó, vẫn có những tiếng thở dài những, những giọt nước mắt đắng cay
chan hoà trong tiếng rao “đồng nát đây”!.
Một
đêm chúng tôi ở lại mảnh đất kinh kỳ Huế, bất chợt những tiếng rao nghe nghèn
nghẹn, với nhiều chất giọng kèm theo tiếng xe đạp kẽo kẹt khiến điểm nhìn của
chúng tôi bị níu lại. Trên những cung đường, xuất hiện những người phụ nữ đi
trên những chiếc xe đạp cà tàng thồ
đằng sau một bao tải nặng hơn trọng lượng cơ thể họ. Họ lầm lũi đạp hết đi ngõ
ngách này đến ngõ ngách khác theo chiếc xe thu gom rác của công ty môi trường
đô thị. Xe rác dừng hẳn, lập tức một tốp phụ nữ lao đến bới, xới tìm những vật
phế liệu còn dùng được ở các thùng rác đã được chuyển lên xe bằng tay không và
một chiếc cuốc dĩa nhỏ.
Một bữa cơm đạm bạc của các nữ phu rác giữa đêm dài
Một người phụ nữ
dáng người nhỏ thó, đôi bàn tay chai sần với những vết nứt nẻ ngang dọc, một
bàn tay chỉ còn 3 ngón làm tôi chú ý, thấy chụp ảnh người phụ nữ nói vọng lại:
“nghề ni cực lắm bới xe rác tìm thứ họ bỏ đi nhớp nhúa lắm chụp ảnh làm gì” hỏi
kỹ mới hay tên đầy đủ của người phụ nữ đó là chị Hoàng Thị Sen chị làm nghề bới
rác này cũng hơn 20 năm rồi.Con mắt trũng sâu vì mệt mỏi chị Sen tâm sự “sung
sướng gì cái nghề bới rác của thiên hạ làm "cơm" của mình? Vì
thứ cơm rác của thiên hạ ấy mà tụi tui đã lao vào vòng xoáy mưu sinh mê mệt từ
ngày này qua ngày khác không ngơi nghỉ. Và cũng vì thứ cơm rác mà người ta đã
vứt đi còn bọn tui phải nhặt lại trên xe rác để bán cho các xưởng phế liệu”.
Sao mình không đi mua đồng nát vào ban ngày để
đêm về nghĩ ngơi ? Một người phụ nữ trả lời câu hỏi của tôi cụt ngủn “
ăn không đủ ăn vốn đâu mà buôn đồng nát ban ngày chú”.
Theo
tìm hiểu của chúng tôi những người phụ nữ đồng nát về đêm phần lớn là có hoàn
cảnh éo le chồng mất, nghèo khổ, thất nghiệp họ đến từ khắp các vùng ven của
thành phố Huế như Phú Vang, Hương Thủy… Họ phải đạp chiếc xe đạp cà tàng lên
thành phố Huế từ 5 giờ chiều xong công việc cũng hơn 11 giờ đêm, nhiều đêm trời
mưa bão cũng phải đi làm. Khi thấy tôi nhìn dĩa
cơm không có miếng thức ăn nào trên tay chị Sen cười hiền nói: “buổi tối, tụi
chị ăn cơm 8.000đồng/dĩa ở trên cầu An Cựu ăn cho có miếng gì bỏ vào bụng rồi
đạp xe đi tiếp, dĩa cơm thì chú thấy đó toàn là cơm trắng với rau muống xào,
canh mặn.
Nhiều
hồi muốn ăn tô bún, bát cháo vịt, cháo gà nhưng càng nghĩ tới lại ứa nước mắt
không dám ăn, ăn rồi lấy tiền đâu mà lo con mình, cho con khi trái gió trở
trời, ốm đau”.Cũng là nghề đồng nát nhưng những người phụ nữ đồng nát về đêm cực
khổ gấp vạn lần công việc đồng nát ban ngày vì họ không có vốn để mua phế liệu
nên tối đến họ phải bới tìm rác từ các thùng rác, xe rác lấy công làm lời, hễ
có thùng rác, xe rác đâu là họ theo đó. Chị Sen bộc bạch : “làm nghề ni “ đêm
cấy, sáng gặt” sau khi thu gom xong thì tụi tui chở về nhà phân loại làm xong
cũng tới 1, 2 giờ sáng mới ngủ, sáng mai đêm cân lấy tiền trang trải cuộc sống.
Làm thì cực nhọc rứa đó mà thu nhập cũng chẳng cũng được bao nhiêu sãi tầm 40
chục ngàn trúng mánh thì bảy tám chục”.
Niềm mơ ước giản dị
Làm
việc trong điều kiện không có ánh sáng lại ở ngoài trời vào ban đêm. Sử dụng
đôi tay là chủ yếu nhưng thiết bị bảo hộ lao động chỉ một đôi găng tay mỏng
manh thậm chí là không có vậy nên họ thường bị các bệnh về da do tiếp xúc với
các chất độc hại.
Nhìn bàn tay chỉ còn lại 3 ngón của mình chị Sen ứa nước mắt
kể với tôi: “cách đây cũng hơn tháng tui bới rác chẳng may bị tôn cắt vào tay
nghĩ không có chuyện gì nên chỉ băng bó lại rồi làm tiếp, ai ngờ 3,4 ngày sau
đang làm phát sốt ngất sỉu may được người dân được vào bệnh viện cấp cứu, tỉnh
dậy thấy bàn tay mình bị cắt mất 2 ngón do vết
thương không được chữa trị ngay, bị nhiễm trùng”. Khi tôi thắc mắc là tại sao bị
vậy rồi mà chị không thấy sợ, vẫn chưa từ bỏ cái công việc này thì chị nói rằng
tất cả cũng chỉ vì chữ nghèo đè nặng trên vai gia đình:"Sợ lắm chứ. Nhưng
nhà nghèo, không có cái gì ăn thì phải lăn ra làm.” Nhìn những quầy hàng
hóa, chị sen thủ thỉ: “cũng muốn có vốn buôn bán như người ta để nhàn nhã hơn
nhưng khó lắm”. Những lúc làm không đủ chi tiêu, tui phải vay trước của những
chủ của hàng phế liệu rồi làm mà trả dần.
Chiếc xe cà tàng chở nặng đồng nát gắn với ước mơ kiếm tiền lo cho thế hệ tương lai
Đời đồng nát về đêm còn phải đối mặt với nhiều nguy cơ như tai nạn
giao thông do, thậm chí một số người còn bị “yêu râu xanh” hãm hiếp khi đi làm
về quá khuya. Chị Sen bộc bạch “ làm đã cực như ri rồi nhiều hồi đạp xe về còn
bị bọn say rượu, sàm sỡ, châm chọc, lạng lách rồi tông vào làm tui té lăn, trầy
trụi hết còn bọn chúng phóng ga bỏ chạy chẳng ai đỡ dậy phải tự lết về nhà”.Nói
hồi chị Sen thở dài chép miệng : “Tui già ri mà bọn chúng vẫn không tha...”
Chị Đỗ Thị Hòa, người cùng làng với chị Sen chia sẻ: “Cái đời đồng
nát về đêm bắt đầu cũng chỉ vì ruộng đồng bị thu hoạch thành khu công nghiệp.
Từ khi các con lên thành phố Huế học đại học, tối đến tui cũng lên đây kiếm
sống để kiếm tiền lo cho sắp nhỏ. Cái đời đồng nát bắt đầu từ đấy, đến nay tui
vẫn nói cười với con tôi rằng: “ Đời đồng nát nuôi chúng mày ăn học cả đấy!”
Chị Hòa nói tiếp: “tối tối nhà nhà, người người đều sum họp giải lao thư giản
còn mình phải đi bới rác tìm phế liệu về tới nhà cũng hơn 11 giờ đêm nghĩ mà
tủi thân ứa nước mắt nhưng nghĩ lại thôi kệ hy sinh đời mình để cũng cố đời con
thấy cũng đỡ tủi”.
Chính những đồng tiền chắt chiu từ đống phế liệu
kia đã nuôi biết bao người con vào đại học, thành tài, cũng nhờ những đồng tiền
bằng mồ hôi có pha lẫn máu của mẹ nó mà bữa cơm của những đứa trẻ con nhà đồng
nát có thêm con cá, miếng thịt. Vậy nên họ càng nâng niu, trân trọng giá trị
của cuộc sống hơn. Theo mỗi vòng bánh xe, trong cuộc mưu sinh khắc nghiệt ngày
hôm nay, bỏ đằng sau những vất vả, bẩn thỉu của phế liệu, mỗi người phụ nữ đồng
nát về đêm vẫn tìm thấy niềm vui. “Hạnh phúc là được nhìn thấy con cái trưởng
thành, dù có phải làm bất cứ công việc gì, miễn là chính đáng bằng mô hôi, công
sức, khó khăn gian khổ đến mấy rồi cũng sẽ vượt qua”, các cô, các chị đồng nát
chúng tôi gặp đều có chung tâm sự. Chia
tay với chúng tôi chị Sen, chị Hòa chỉ kịp nói lời chào và không quên để lại nụ
cười.
Màn đêm ngày càng tĩnh mịch và tối dần, cuộc
đời của người phụ nữ đồng nát về đêm cũng hệt màn đêm mờ mịt và không có tương
lai. Khi cuộc mưu sinh kết thúc mồ hôi nhễ nhại chảy trên khuôn mặt đen nám vì
bụi bẩn của những người phụ nữ đồng nát về đêm. Bóng đêm dần qua ngày mới lại
bắt đầu, những hy vọng những ước về những đứa con của nữ phu rác sẽ trưởng
thành dường như tiếp thêm sức mạnh bên những tiếng rao “đồng nát” đây!
Theo Hôn nhân & Pháp luật
